Jaren achter elkaar is vooral het beeld geschetst van een trotse gemeente die financieel alle zaakjes goed op orde heeft. Lage tarieven voor de burger en een structureel sluitende begroting. Nu waait er een andere wind. Door de oplopende kosten op de jeugdzorg is er een gapend gat in de begroting van zo’n 1,2 miljoen ontstaan en worden er kosten door de economische crisis gemaakt. PvdA/GroenLinks heeft vorig jaar al gezegd dat zij het noodzakelijk vind om met bezuinigingsvoorstellen te komen die in 2021 kunnen worden doorgevoerd. Helaas is hier geen gehoor aan gegeven. Het gapende gat moet naar het idee van VVD, CDA en Welzijn Koggenland gedicht worden met het verhogen van de OZB en een grote greep uit de reserves van het woningbedrijf. Reserves die door 800 huurders bij elkaar zijn gesprokkeld worden in een klap uitgegeven om het tekort op te lossen. Bedankt Huurders! PvdA/GroenLinks is van mening dat hiervoor de reserve van het woningbedrijf niet is bedoeld.
De vorige wethouder Financiën is nog niet vertrokken of er ligt al een voorstel om de OZB niet meer naar beneden bij te stellen vanwege de stijging van de WOZ waarden. Jaren heeft de VVD gezworen niet aan de OZB te willen tornen. Eindelijk zien ze nu ook in, dat deze bijstelling niet kan worden gehandhaafd. Terwijl de fractievoorzitter destijds van de VVD ons toch echt heeft bezworen dat zolang de VVD in de coalitie zit er niet aan de OZB wordt gesleuteld. We hopen dat stemmers zien dat hier vanaf wordt gestapt. En dat zij als huiseigenaren het komend jaar al bij gaat dragen aan het spekken van de kas. Nog niet zoveel als de huurders maar al wel een verhoging van het belastingtarief.
Wij zijn eerlijk gezegd verbaast dat de provincie het goedkeurt om zo een greep uit het woningbedrijf te doen. We zijn van mening dat deze toezichthouder de coalitie haar huiswerk opnieuw moet laten doen. Andere gemeenten moeten ook met structurele oplossingen komen om hun financiën op orde te krijgen. Onze gemeente mag dit uit stellen en tevens wordt goedgekeurd dat huurders bij moeten dragen voor de komende vier jaar – moderne huisjesmelkerij!
We roepen de raden op om actief kaders te stellen voor de jeugdzorg!
Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg, participatie en de WMO. Met een enorme decentrale operatie schoof vijf jaar geleden zo’n € 3 miljard van het Rijk, provincies en zorgverzekeraars naar de gemeenten. Maar de gemeenten moesten het wel gaan doen met substantieel minder geld. De gemeenteraad, net zoals velen andere raden, heeft er destijds voor gekozen om de decentralisaties aan de organisatie en college over te laten, vooral vanwege de complexiteit, urgentie en korte doorlooptijd. Inmiddels een aantal jaren verder heeft ook Koggenland een eigen werkwijze op de 3D’s geformuleerd, ziet ze dat er onvoldoende toereikende middelen zijn om onder andere de jeugdzorg te bekostigen, is ze van mening dat het Rijk onvoldoende middelen via het gemeentefonds aan gemeenten geeft om deze taak naar behoren uit te voeren en weet ze dat er nog een nieuwe decentralisatie voor de deur staat namelijk; begeleid wonen.
Kortom, waar de raad destijds haar kaderstellende rol aan college en organisatie heeft overgedragen wordt het tijd om samen met hen kaders te stellen zodat de jeugdzorg beschikbaar en betaalbaar blijft. Daarom heeft PvdA/GroenLinks Koggenland het idee geopperd om een regionale denktank in het leven te roepen om samen met een afvaardiging van raadsleden uit de regio West-Friesland, portefeuillehouders Jeugd, ambtelijke vertegenwoordiging, wetenschappers, afgevaardigden uit de zorg nieuwe kaders te stellen.
Hoe zat het ook alweer
Gemeenten begonnen aan deze nieuwe taak vanuit het gedachtegoed ‘doen wat nodig’ is en in de wetenschap dat dit met substantieel minder geld moest gebeuren. Maar wat er achter de schermen gebeurde, hoe er met menskracht en geld werd omgegaan, en welke afspraken er met instellingen werden gemaakt, bleef grotendeels uit het zicht van de gemeenteraden.
Met te weinig geld werd te lang gedaan ‘wat nodig is.’ Maar de vraag wat er nodig is, hebben we ons niet gesteld, net als de vraag wat de gemeenteraad eigenlijk wel of niet wil financieren. Waarom betalen ouders niet naar rato mee aan de jeugdzorg voor hun kind? En wat vindt de gemeenteraad eigenlijk wat het aanbod moet zijn? Wat hoort bij een ‘normale’ opvoeding en waar vindt de raad dat hulp nodig is?
Kaders ontbreken, reserves raken op
De begroting laat een forse overschrijding zien, zelfs een verdubbeling. Er is niet of nauwelijks nog ruimte voor tegenvallers in het sociale domein. De reserves raken op. Inmiddels is helder dat de gemiddelde kosten per inwoner per jaar voor jeugdzorg rond de € 210 euro ligt. De kosten voor jeugdzorg per kind kunnen oplopen tot € 40.000 en meer, en dit kan door ook andere zorg en bijdragen oplopen naar € 140.000 euro per gezin of meer.
Elk aanbod creëert zijn eigen vraag, en zonder check, heldere regels en scherpe controle loopt het vanzelf uit de hand. Kaders ontbreken. En waar ruimte is zonder kader, is sprake van leegte. Die kunnen we als raad en het liefst per regio invullen.
Oplossingen komen niet van het Rijk
Als gemeenten kunnen we veel meer doen dan we denken. De jeugdwet heeft laten zien dat er ruimte voor is en regionale rekenkamers onderschrijven dat. Na vijf jaar kunnen we niet de houding aannemen dat het ons allemaal is overkomen. In zekere zin klopt dat natuurlijk wel. Als gemeente zijn we gekort en worden we via het gemeentefonds nog meer gekort. Vooral kleine(re) gemeenten gaan dit merken. Maar om dan direct je hand op te houden bij het Rijk zonder zelf aan zet te zijn geweest is niet wat past bij ons Westfriezen.
Juist nu zijn we als gemeenteraad aan zet
Als gemeenteraad moeten we ons binnenkort gaan buigen over een sluitende begroting voor 2021. Dat wordt een heksentoer, aangezien de jeugdzorg meer kost dan begroot. In deze economisch inktzwarte periode zijn heldere, harde keuzes en bezuinigingen onvermijdelijk en die zullen ook de jeugdzorg raken. Want wat is nu precies ‘doen wat nodig is?’ Wat is de zorg die ouders zelf kunnen bieden en wat vinden we dat bij het opvoeden van kinderen hoort?
De jeugdwet geeft geen mogelijkheden om rechtstreeks een eigen bijdrage van ouders (naar rato) te vragen voor bekostiging van de jeugdhulp. Wat opvalt is dat er zeer weinig jurisprudentie is over de rol van financiële draaglast van ouders, wellicht biedt dit nog wel mogelijkheden. Wel kunnen gemeenten aan de voorkant restrictief zijn door zich af te vragen is:
hulp al dan niet noodzakelijk
de ondersteuning deels te financieren door de ouder zelf als het kosten betreft die in “normale”omstandigheden ook gemaakt zouden worden (bijvoorbeeld kinderopvang)
de vraag zo specifiek en kunnen ouder(s) lokaal of regionaal zelfvoorzienend zijn, het collectief regelen
Aangezien de jeugdwet geen duidelijke kaders/ afbakening geeft wat wel en niet tot jeugdhulp hoort, of wanneer mensen voldoende geholpen zijn (zorg naar wat nodig is), biedt dit ruimte voor ons als gemeente. Wat is “nodig is”? Geef je een 6 of een 10 aan zorg. Dat betekent dat ook nog niet helder omschreven is wat een gemeente wel en niet van ouders mag verwachten. Dit geeft ruimte aan gemeenten tot het stellen van eigen kaders en af te vragen in hoeverre inzet vanuit de jeugdwet noodzakelijk is als het bv gaat om:
huiswerkbegeleiding
begeleiding bij vrijetijdsbesteding
assertiviteitstraining
dagbesteding (aantal dagdelen)
Vergelijkbare vragen ten aanzien van – wie doet wat kan – kun je stellen ten aanzien van afbakening in de jeugdzorg in relatie tot het onderwijs. Ook daar kun je met elkaar scherper afbakenen wat doet onderwijs, wat doet gemeente en wat doen/betalen ze samen?
Bepalen wat echt nodig is en hoe dat wordt betaald
De raad kan haar kaderstellende rol weer pakken. Ons voorstel is om dit in regionaal verband te doen. Zodat we niet allemaal in de regio het wiel hoeven uit te vinden. We willen dit samen doen met de ambtelijke organisaties, wethouders, mensen uit het veld en wetenschappers. Zodat we in die gezamenlijkheid kiezen voor kaders die passend en uitvoerbaar zijn. Dit is een gezamenlijk initiatief van de progressieve raadsleden uit de 18 Noord-Hollandse gemeenten die zich verenigden n.a.v. de aanbesteding die in 2019 is uitgevoerd voor Jeugdzorg Plus.
Tijdens de raadsvergadering van 7 september riep Saskia Borgers haar collega raadsleden op om vluchtelingkinderen in Griekenland te helpen om naar Nederland te komen. Eerder al hadden organisaties als Vluchtelingen werk Nederland, Defence for children, stichting Vluchteling een brief gestuurd aan de raad om hun te wijzen op het de erbarmelijke omstandigheden waar deze kinderen zich in bevinden en hebben gevraagd aan de raad zich aan te sluiten bij de coalition of het willing. Niet alleen deze organisaties hebben raden in Nederland opgeroepen ook 750 voorgangers, diverse CDA afdelingen deden dat. De SP, PvdA en GroenLinks hebben vragen gesteld aan de minister en op 10 september komt er een spoeddebat aangevraagd door GroenLinks.
Alles met het doel om 500 vluchtelingkinderen vanuit de Griekse eilanden op te nemen in Nederland. Zelfs ereburger Hans Goote van onze gemeente heeft een brief aan de raad gestuurd met het verzoek het kabinet te laten weten dat Koggenland kinderen een veilige plek kan aanbieden.
Helaas zo bleek heeft de rest van de raad laten weten onze motie NIET te ondertekenen omdat zij van mening is dat dit aan de landelijke politiek is. Wij gaan hier niet over was de tekst van CDA, WelzijnKoggenland, GBK en de VVD. Sterker nog de VVD vindt dat ze het beleid van het kabinet moet volgen. Saskia reageerde hierop met de tekst: “hierop is geen beleid! Uw eigen staatssecretaris weigert hierop te acteren, die schuift het vooral af naar de Grieken zelf”.
PvdA/GroenLinks is diep teleurgesteld dat dit de houding is van de rest van de raad. We vinden dat de raadsleden een gelegenheidsargument gebruikt om te zeggen dat het aan de landelijke politiek is. Natuurlijk gaat de raad erover. De raadsleden zijn toch medemensen, we zijn toch Europeanen. “U kunt uw politieke invloed toch aanwenden en uw medemenselijkheid te tonen”, was de reactie van Saskia.
“PvdA/GroenLinks vraagt niet veel, we vragen enkel om u aan te sluiten bij de coalition of the willing, ons aan te sluiten bij andere gemeenten die wel tegen het kabinet durven te zeggen: we vinden deze kinderen belangrijk die in erbarmelijke omstandigheden zitten”. Emotioneel reageerde Saskia dat de raad de weg wel weet te vinden naar DenHaag om uw hand op te houden voor de jeugdzorg of om middelen te ontvangen voor het zijn van een Regenboog gemeente.
Blijkbaar is het kabinet oproepen om naast de bestaande MoU afspraken voor de jaarlijkse 500 die via de ambassades Nederland inkomen, nog eens 500 vluchteling kinderen, met de klemtoon op minderjarige asielzoekers, een meer lastige keus.
