We roepen de raden op om actief kaders te stellen voor de jeugdzorg!
Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg, participatie en de WMO. Met een enorme decentrale operatie schoof vijf jaar geleden zo’n € 3 miljard van het Rijk, provincies en zorgverzekeraars naar de gemeenten. Maar de gemeenten moesten het wel gaan doen met substantieel minder geld. De gemeenteraad, net zoals velen andere raden, heeft er destijds voor gekozen om de decentralisaties aan de organisatie en college over te laten, vooral vanwege de complexiteit, urgentie en korte doorlooptijd. Inmiddels een aantal jaren verder heeft ook Koggenland een eigen werkwijze op de 3D’s geformuleerd, ziet ze dat er onvoldoende toereikende middelen zijn om onder andere de jeugdzorg te bekostigen, is ze van mening dat het Rijk onvoldoende middelen via het gemeentefonds aan gemeenten geeft om deze taak naar behoren uit te voeren en weet ze dat er nog een nieuwe decentralisatie voor de deur staat namelijk; begeleid wonen.
Kortom, waar de raad destijds haar kaderstellende rol aan college en organisatie heeft overgedragen wordt het tijd om samen met hen kaders te stellen zodat de jeugdzorg beschikbaar en betaalbaar blijft. Daarom heeft PvdA/GroenLinks Koggenland het idee geopperd om een regionale denktank in het leven te roepen om samen met een afvaardiging van raadsleden uit de regio West-Friesland, portefeuillehouders Jeugd, ambtelijke vertegenwoordiging, wetenschappers, afgevaardigden uit de zorg nieuwe kaders te stellen.
Hoe zat het ook alweer
Gemeenten begonnen aan deze nieuwe taak vanuit het gedachtegoed ‘doen wat nodig’ is en in de wetenschap dat dit met substantieel minder geld moest gebeuren. Maar wat er achter de schermen gebeurde, hoe er met menskracht en geld werd omgegaan, en welke afspraken er met instellingen werden gemaakt, bleef grotendeels uit het zicht van de gemeenteraden.
Met te weinig geld werd te lang gedaan ‘wat nodig is.’ Maar de vraag wat er nodig is, hebben we ons niet gesteld, net als de vraag wat de gemeenteraad eigenlijk wel of niet wil financieren. Waarom betalen ouders niet naar rato mee aan de jeugdzorg voor hun kind? En wat vindt de gemeenteraad eigenlijk wat het aanbod moet zijn? Wat hoort bij een ‘normale’ opvoeding en waar vindt de raad dat hulp nodig is?
Kaders ontbreken, reserves raken op
De begroting laat een forse overschrijding zien, zelfs een verdubbeling. Er is niet of nauwelijks nog ruimte voor tegenvallers in het sociale domein. De reserves raken op. Inmiddels is helder dat de gemiddelde kosten per inwoner per jaar voor jeugdzorg rond de € 210 euro ligt. De kosten voor jeugdzorg per kind kunnen oplopen tot € 40.000 en meer, en dit kan door ook andere zorg en bijdragen oplopen naar € 140.000 euro per gezin of meer.
Elk aanbod creëert zijn eigen vraag, en zonder check, heldere regels en scherpe controle loopt het vanzelf uit de hand. Kaders ontbreken. En waar ruimte is zonder kader, is sprake van leegte. Die kunnen we als raad en het liefst per regio invullen.
Oplossingen komen niet van het Rijk
Als gemeenten kunnen we veel meer doen dan we denken. De jeugdwet heeft laten zien dat er ruimte voor is en regionale rekenkamers onderschrijven dat. Na vijf jaar kunnen we niet de houding aannemen dat het ons allemaal is overkomen. In zekere zin klopt dat natuurlijk wel. Als gemeente zijn we gekort en worden we via het gemeentefonds nog meer gekort. Vooral kleine(re) gemeenten gaan dit merken. Maar om dan direct je hand op te houden bij het Rijk zonder zelf aan zet te zijn geweest is niet wat past bij ons Westfriezen.
Juist nu zijn we als gemeenteraad aan zet
Als gemeenteraad moeten we ons binnenkort gaan buigen over een sluitende begroting voor 2021. Dat wordt een heksentoer, aangezien de jeugdzorg meer kost dan begroot. In deze economisch inktzwarte periode zijn heldere, harde keuzes en bezuinigingen onvermijdelijk en die zullen ook de jeugdzorg raken. Want wat is nu precies ‘doen wat nodig is?’ Wat is de zorg die ouders zelf kunnen bieden en wat vinden we dat bij het opvoeden van kinderen hoort?
De jeugdwet geeft geen mogelijkheden om rechtstreeks een eigen bijdrage van ouders (naar rato) te vragen voor bekostiging van de jeugdhulp. Wat opvalt is dat er zeer weinig jurisprudentie is over de rol van financiële draaglast van ouders, wellicht biedt dit nog wel mogelijkheden. Wel kunnen gemeenten aan de voorkant restrictief zijn door zich af te vragen is:
- hulp al dan niet noodzakelijk
- de ondersteuning deels te financieren door de ouder zelf als het kosten betreft die in “normale”omstandigheden ook gemaakt zouden worden (bijvoorbeeld kinderopvang)
- de vraag zo specifiek en kunnen ouder(s) lokaal of regionaal zelfvoorzienend zijn, het collectief regelen
Aangezien de jeugdwet geen duidelijke kaders/ afbakening geeft wat wel en niet tot jeugdhulp hoort, of wanneer mensen voldoende geholpen zijn (zorg naar wat nodig is), biedt dit ruimte voor ons als gemeente. Wat is “nodig is”? Geef je een 6 of een 10 aan zorg. Dat betekent dat ook nog niet helder omschreven is wat een gemeente wel en niet van ouders mag verwachten. Dit geeft ruimte aan gemeenten tot het stellen van eigen kaders en af te vragen in hoeverre inzet vanuit de jeugdwet noodzakelijk is als het bv gaat om:
- huiswerkbegeleiding
- begeleiding bij vrijetijdsbesteding
- assertiviteitstraining
- dagbesteding (aantal dagdelen)
Vergelijkbare vragen ten aanzien van – wie doet wat kan – kun je stellen ten aanzien van afbakening in de jeugdzorg in relatie tot het onderwijs. Ook daar kun je met elkaar scherper afbakenen wat doet onderwijs, wat doet gemeente en wat doen/betalen ze samen?
Bepalen wat echt nodig is en hoe dat wordt betaald
De raad kan haar kaderstellende rol weer pakken. Ons voorstel is om dit in regionaal verband te doen. Zodat we niet allemaal in de regio het wiel hoeven uit te vinden. We willen dit samen doen met de ambtelijke organisaties, wethouders, mensen uit het veld en wetenschappers. Zodat we in die gezamenlijkheid kiezen voor kaders die passend en uitvoerbaar zijn. Dit is een gezamenlijk initiatief van de progressieve raadsleden uit de 18 Noord-Hollandse gemeenten die zich verenigden n.a.v. de aanbesteding die in 2019 is uitgevoerd voor Jeugdzorg Plus.
Uit de pers
–
